MOŻLIWE PRZYCZYNY POWIKŁAŃ
– brak aseptyki,
– choroby współistniejące, szczególnie zapalne, przewlekłe (sprzyjające stanom zapalnym i alergiom),
– choroby autoimmunologiczne,
– nadkażenia bakteryjne,
– historia szczepień, chorób, farmakoterapii (szczególnie w kontekście rozdzielności czasowej pomiędzy chorobą, szczepieniem, innym zabiegiem a zabiegiem docelowym – zawsze 4 tygodnie minimum),
– przyjmowane zioła i leki,
– inne zabiegi i możliwość reakcji krzyżowej,
– historia innych zabiegów w obszarze zabiegowym,
– łączenie preperatów podczas jednej wizyty, jednego zabiegu,
– zawartość chemiczna preparatów,
– technika iniekcji niezgodna z przeznaczeniem,
– niesterylność preparatów,
– ignorowanie zaleceń zabiegowych i pozabiegowych,
– brak kontroli pozabiegowej, która jest integralną częścią zabiegu,
– brak znajomości anatomii twarzy,
– niewłaściwa głębokości iniekcji.
Przed zabiegiem bardzo ważny jest:
– wywiad epidemiologiczny i kliniczny,
– prowadzenie dokumentacji (również fotograficznej przed i pozabiegowej),
– paszport zabiegowy z informacjami dot. poprzednich i bieżących zabiegów,
– badanie krwi (np. przy zabiegach antologicznych, chorobach przewlekłych, zapalnych).
– badania obrazowe (np. usg) jeśli jest wskazanie np. przy zabiegach wolumetryzujących z użyciem wypełniaczy żelowych, implantów żelowych lub toksyny botulinowej np. w mięsień żwacz przy leczeniu bruksizmu
Wyżej wymienione przyczyny mogą zatem prowadzić do zdarzeń niepożądanych, efektów ubocznych bliskich i odległych oraz powikłań bliskich i odległych tj.
– obrzęki (nawet nieustępujących tygodniami),
– ból,
– podwyższona temperatura,
– zaczerwienienie,
– upośledzenie funkcji,
– siniaki,
– krwiaki,
– neowaskularyzacja, (nowej siatki naczyń włosowatych)
– blizny,
– keloidy,
– bakteryjne zapalenie skóry,
– biofilm,
– nierówności, grudki,
– asymetria,
– guzy o późnym początku,
– ziarniniaki,
– owrzodzenia skóry twarzy z rumieniowymi bliznami przerostowym,
– niezakaźne ziarniniakowe zapalenie tkanki podskórnej z bliznowaceniem,
– okołomieszkowe zapalenie skóry,
– martwica podskórnej tkanki tłuszczowej,
– porażenie nerwów twarzowych,
– łysienie,
– blizny,
– nokardioza – do zakażenia nokardiami brasilensis dochodzi przez uszkodzoną skórę lub drogą wziewną. W zależności od drogi zakażenia rozwija się nokardioza skórna, w następstwie której ma miejsce zapalenie naczyń limfatycznych i regionalnych węzłów chłonnych lub przy drodze wziewnej rozwijają się zmiany w płucach i opłucnej.
– mykobakterioza – zakażenia podskórnego prątkami niegruźliczymi,
– zapalenie tkanki tłuszczowej oczodołu,
– choroba Behceta – układowego zapalenie naczyń małych, średnich i dużych, które współistnieje z bolesnymi owrzodzeniami skóry oraz błon śluzowych narządów płciowych i jamy ustnej, a także z zajęciem procesem chorobowym różnych narządów (stawy, oczy, układ nerwowy, przewód pokarmowy).
– niedokrwienne zapalenie jelita grubego,
– oleoma – typ niealergicznej reakcji ziarniniakowej typu ciała obcego. Pojawia się jako odpowiedź na oleiste substancje egzogenne wstrzykiwane do skóry właściwej lub podskórnej w celach estetycznych. Leczenie zlokalizowanych zmian jest chirurgiczne lub sterydowe.
– pokrzywka,
– reakcja alergiczna,
– zrazikowe zapalenie tkanki podskórnej – tkanki tłuszczowej – odczyn zapalny spowodowany jest martwicą komórek tłuszczowych, występujący głównie w tkance podskórnej.
– syndrom ASIA – odpowiedź immunologiczna na adjuwant.
To niektóre z możliwych powikłań w zasadzie przy każdej iniekcji prowadzącej do stanu zapalnego. Przy stymulatorach, dodatkowo pojawia się jeszcze aspekt stymulacji tkankowej/ podziału komórek i redermalizacji co zwiększa odpowiedź autoimmunologiczną naszego organizmu, stąd wiele objawów ma charakter ostry, a następnie przewlekły wskutek intensywnej odpowiedzi naszego organizmu na stan zapalny i reakcji nadwrażliwości naszego układu immunologicznego typu I – wyrzut cytokin, histaminy itd, lub IV – limfocytów T.
Obrzęk – najczęstsze zdarzenie niepożądane
Przy uszkodzeniu tkanki następuje odruchowy skurcz naczyń włosowatych, uwolnienie mediatorów zapalenia i pojawia się reakcja bólowa, rozszerzają się naczynia. Powstaje obrzęk zapalny – rozszczelniają się naczynia włosowate, następuje ucieczka białek do przestrzeni międzykomórkowej, a także wody do przestrzeni pozanaczyniowej a wraz za tym przechodzenie leukocytów do przestrzeni pozanaczyniowej na skutek chemotaksji i wyrzut innych czynników. Zapalenie (z uwagi na etiologie) może być nie tylko urazowe ale i bakteryjne, wirusowe, grzybicze. Stan zapalny może zwiększać nadwrażliwość układu immunologicznego typu I czy IV zależnego od wytwarzanych przeciwciał. Zwykle pojawia się szybko po zabiegu (typu I) ale i też dopiero parę miesięcy po zabiegu (typu IV) i często spowodowana jest narażeniem tkanki na działanie obcego materiału/preparatu. W nadwrażliwości typu I uwalnia się Immunoglobulina E prowadząca do kaskady zapalnej i degranulacja komórek tucznych (tj. komórek które stanowią element układu immunologicznego, które biorą udział w obronie organizmu przed bakteriami, wirusami czy pasożytami, ale i innymi drobnoustrojami); rozpoznają one antygeny patogenów. Ich główną rolą jest wywoływanie lokalnego stanu zapalnego w reakcji na czynniki egzogenne), prowadząca do: uwalniania m.in. histaminy, cytokin (białek wpływających na wzrost, proliferację i pobudzenie komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej oraz komórek hemopoetycznych), prostaglandyn, leukotrienów (lipidów związanych z układem immunologicznym, które biorą udział w mechanizmach odpornościowych i procesach zapalnych), heparyny, proteazy powodujące obrzęk, rumień, ból i świąd, ograniczenie funkcji.
Takie reakcje obserwowane są najcześciej właśnie po stymulatorach. Niewątpliwie wzmaga ją niedawno przebyta choroba wirusowa czy bakteryjna, choroba autoimmunologiczna, zapalna, szczepienia kiedy to organizm jest w treningu immunologicznym, a więc szczególnie czułym okresie na jakiekolwiek patogeny. Obrzęk i stan zapalny zwykle ustępują, gorzej jeśli trafią na podatny grunt o obniżonej odporności, wtedy obrzęk ze stanem zapalnym może trwać kilka tygodni. Obrzęki po wypełniaczach to często natomiast efekt PHAREE – post hyaluronic acid recurrent eyelid dema – czyli nawracające obrzęki (najcześciej powiek) po zastosowaniu wypełnienia żelowego .
LECZENIE
Wstępne leczenie obejmuje zazwyczaj leki przeciwzapalne (nurofen) i przeciwhistaminowe (Allertec czy Zyrtec, Klemastyna).
Często istnieje konieczność podania leków sterydowych doustnie, w kremie, w maści lub/i doustnie. Bywa również, że wymagana jest antybiotykoterapia lub leczenie przeciwwirusowe lub przeciwgrzybicze. Zdarza się także, że wymagane jest wdrożenie leków immunosupresyjnych, leków cytostatycznych, inhibitorów kinazy serynowo-treoninowej, przeciwciał monoklonalnych, glikokortykosteroidów (np. w przypadku leczenia guzów o późnym początku czy ziarniniaków). Ostatecznie wdrażane jest leczenie chirurgiczne lub / i leczenie dożylne sterydowe i antybiotykowe lub/i immunosupresyjne, niekiedy nawet leki przeciwmalaryczne. Leczenie powikłań bywa jednakze bardzo długie i żmudne i istotnie wymaga często pogłębionych badań i decyzji interdyscyplinarnych.
SKUTKI UBOCZNE LECZENIA POWIKŁAŃ
Leczenie powikłań również nie jest wolne od skutków ubocznych. Leczenie może również okazać się nieskuteczne lub mało skuteczne.
Leczenie zmian tj. migracje, nadmiar wypełnienia, guzki, nierówności i ziarniniaki lekami off label (Avastin, Triamcynolon, sterydy doogniskowo, 5FU, hialuronidaza, doksycyklina i inne) może skutkować: hiperpigmentacją i hipopigmentacją skóry, zaczerwienieniem i opuchlizną – w miejscu iniekcji, siniakami – w wyniku mechanicznego uszkodzenia naczyń krwionośnych; grudkami i nierównościami; odpowiedzią immunologiczną organizmu na substancje obcą, alergią, zakażeniem – jeśli nie zostaną zachowane odpowiednie standardy higieny, zatkaniem naczyń krwionośnych – najpoważniejsze powikłanie, które może prowadzić do martwicy tkanek, jeśli preparat przypadkowo dostanie się do naczynia podczas jego rozpuszczania; martwicą skóry – wynik niedokrwienia po zatorze naczynia lub działania leku powodującego ogniskową apoptozę (śmierć) komórek, powstaniem wgłębienia, atrofii (ubytku tkankowego), nieregularności; zwiotczeniem i miejscowym ścieńczeniem skóry reakcjami alergicznymi na składniki aktywny (np. na lek co może prowadzić do zespołu Quinckego i wstrząsu anafilaktycznego), przemieszczeniem wypełniacza – w niektórych przypadkach wypełniacz może się przesunąć, powodując asymetrię; a także przeczulicą, brakiem czucia, drętwieniem, mrowieniem; a przede wszystkim brakiem pożądanego efektu pozabiegowego – kiedy jeden lub seria zabiegów z podaniem leku nie działa na zmianę chorobową (zwapnienie, zwłóknienie, grudkę, guzek o późnym początku, ziarniniak), lub nie usuwa pomimo bezpiecznej dawki dla pacjenta depozytu wypełnienia żelowego lub innego, lub też pozostawia ubytek tkankowy w miejscu podania leku, czego nie jesteśmy w stanie przewidzieć.
Laseroterapia (np. laser frakcyjny ablacyjny CO2, ipixel Erb:Yag, i nieablacyjny Laserme, laser diodowy, światło DVL, światło IPL, epilacja laserowa diodowa, laser Nd:Yag) może skutkować: zaczerwienieniem i obrzękiem – natychmiast po zabiegu, zazwyczaj łagodny i ustępuje w ciągu kilku godzin lub dni; przebarwieniami – zaburzenia pigmentacji, zarówno hiperpigmentacja (ciemne plamy), jak i hipopigmentacja (jasne plamy); oparzeniami – wynik niewłaściwego ustawienia parametrów lasera; bliznowaceniem – może wystąpić, szczególnie przy agresywnych zabiegach laserowych, takich jak laser CO2; zakażeniem – uszkodzona skóra może być podatna na infekcje, jeśli nie zachowa się odpowiedniej higieny; złuszczaniem skóry – typowe przy głębszych zabiegach laserowych, prowadzące do odnowy naskórka; reaktywacją opryszczki – laseroterapia, szczególnie w okolicy ust, może wywołać nawrót wirusa opryszczki u osób podatnych; przeczulicą, brakiem czucia, drętwieniem, mrowieniem; bliznami.
Możliwe zdarzenia niepożądane po wykonaniu zabiegu chirurgicznego usunięcia nici, zmiany opatrunku lub szycia rany mogą obejmować: zakażenie miejsca operowanego może prowadzić do zaczerwienienia, obrzęku, bólu, gorączki i wydzieliny ropnej; nadmierne lub przedłużające się krwawienie z rany może wskazywać na problem z krzepnięciem lub uszkodzenie naczyń krwionośnych.; obrzęk i ból; reakcje alergiczne (możliwe na materiały użyte do szwów, opatrunków lub środków dezynfekujących); bliznowacenie (gojenie rany może prowadzić do powstania przerosłych blizn lub keloidów); rozchodzenie się brzegów rany z powodu niewłaściwego gojenia lub przedwczesnego usunięcia szwów; nagromadzenie się krwi pod skórą w miejscu operowanym; opóźnienie gojenia (np. spowodowane infekcją, chorobami przewlekłymi (np. cukrzyca) lub niedostatecznym ukrwieniem), uszkodzenie nerwów lub naczyń krwionośnych (może prowadzić do drętwienia, mrowienia lub zaburzeń czucia); reakcje ogólnoustrojowe (tj. gorączka, złe samopoczucie czy objawy grypopodobne)
Jeśli po zabiegu zauważysz jakiekolwiek niepokojące objawy, skontaktuj się z lekarzem lub personelem medycznym w celu uzyskania profesjonalnej pomocy.
Czynniki zwiększające ryzyko powikłań
ekspozycja na słońce – po peelingu skóra jest bardziej wrażliwa na promieniowanie UV, co może prowadzić do powstania przebarwień, dlatego kluczowe jest stosowanie filtrów przeciwsłonecznych (SPF 50+).
zbyt częste zabiegi – stosowanie peelingów kwasowych zbyt często może prowadzić do osłabienia bariery ochronnej skóry, nadwrażliwości oraz chronicznego podrażnienia.
niewłaściwa pielęgnacja po zabiegu – brak odpowiedniego nawilżania i ochrona skóry przed słońcem mogą zwiększyć ryzyko powikłań.
fototyp skóry – osoby o ciemniejszej karnacji (fototyp IV–VI) są bardziej narażone na ryzyko przebarwień po peelingu kwasowym.
Jak zapobiegać skutkom ubocznym
unikanie słońca – kluczowa jest ochrona przeciwsłoneczna i unikanie ekspozycji na promieniowanie UV przez kilka tygodni po zabiegu.
prawidłowa pielęgnacja pozabiegowa – stosowanie łagodnych kremów nawilżających bez substancji drażniących, aby wspomóc regenerację skóry.
nie rozdrapywanie strupków – pozwala to uniknąć powstania blizn i zakażeń.
stosowanie się do zaleceń specjalisty – przestrzeganie zaleceń po zabiegu, takich jak stosowanie preparatów łagodzących, nawilżających oraz przeciwsłonecznych.
