Czas zabiegu: 90 minut do 3h
Znieczulenie: brak
Częstotliwość: 1 – 4 zabiegów co 30 dni
Wskazania: utrata gęstości, wiotkość skóry, liczne zmarszczki, przebarwienia, trądzik młodzieńczy
Przeciwwskazania: LINK
Zalecenia przedzabiegowe: LINK
Zalecenia pozabiegowe: LINK
Przeciwwskazania do stosowania PDT (terapii fotodynamicznej) obejmują:
Najczęstsze działania niepożądane po PDT (częstość ≥10%): rumień, obrzęk, pieczenie/ból, łuszczenie się, świąd, hipo- i hiperpigmentacja, sączenie się/pęcherzyki, suchość skóry
Krótkoterminowe działania niepożądane to ból, rumień, obrzęk, świąd, pokrzywka, kontaktowe zapalenie skóry.
Do długoterminowych skutków należą zmiany barwnikowe i bliznowacenie, hiper- i hipopigmentacja, rzadkie przypadki pemfigoidu pęcherzowego. Badania wykazały zarówno immunostymulujące, jak i immunosupresyjne efekty PDT, co wymaga dalszych badań. Po leczeniu PDT zgłaszano przypadki: rogowacenia kolczystokomórkowego (keratoacanthoma), raka podstawnokomórkowego (BCC), inwazyjnego raka kolczystokomórkowego (SCC) i czerniaka
Terapia PDT wykorzystuje połączenie substancji fotouczulającej (fotosensybilizatora), światła o odpowiedniej długości fali oraz tlenu cząsteczkowego. Fotosensybilizator absorbuje światło i przechodzi w stan wzbudzenia, powodując generowanie reaktywnych form tlenu (ROS), takich jak singletowy tlen. ROS prowadzą do uszkodzenia błon komórkowych, mitochondriów, białek i kwasów nukleinowych, wywołując apoptozę lub nekrozę patologicznych komórek.
Niemiecki profesor Hermann von Tappeiner około 1900 roku ukuł termin „reakcja fotodynamiczna”, opisując odkrycie swojego studenta Oscara Raaba, który zauważył, że akrydyna pomarańczowa gromadziła się w orzęskach (Paramecia), powodując ich śmierć po naświetleniu.
PDT jest stosowana z wykorzystaniem różnych fotosensybilizatorów i źródeł światła.
Obecnie dwa miejscowe fotosensybilizatory są zatwierdzone przez FDA do zastosowań dermatologicznych:
Źródło światła używane w PDT zależy od spektrum absorpcji fotosensybilizatora oraz długości fali i głębokości penetracji światła. W terapii PDT stosuje się na ogół:
Zastosowania terapii fotodynamicznej
PDT jest stosowana w dermatologii, onkologii ogólnej, kardiologii i okulistyce. Wskazania do terapii fotodynamicznej (PDT) w dermatologii obejmują leczenie nowotworów skóry i stanów przedrakowych, takich jak rogowacenie słoneczne (actinic keratosis, AK), choroba Bowena (rak kolczystokomórkowy in situ), rak podstawnokomórkowy (basal cell carcinoma, BCC) oraz erytroplazja Queyrata. Wśród chorób zapalnych skóry PDT stosuje się w terapii trądziku pospolitego (acne vulgaris), łojotokowego zapalenia skóry oraz łuszczycy. Terapia ta wykazuje również skuteczność w leczeniu zakażeń wirusowych skóry, takich jak kłykciny kończyste (brodawki płciowe, HPV) i brodawki wirusowe (verrucae vulgaris), szczególnie w przypadkach opornych na inne metody. PDT znajduje zastosowanie także w kosmetologii, w leczeniu fotouszkodzeń skóry (photoaging), redukcji przebarwień (np. melazmy, hiperpigmentacji pozapalnej) oraz zmniejszaniu rozszerzonych naczyń krwionośnych i rumienia.
Terapia fotodynamiczna trądziku pospolitego
Bakterie C. acnes (dawniej Propionibacterium acnes) są kluczowym czynnikiem patogenezy trądziku, szczególnie w jego zapalnych postaciach. Unikalną cechą tych bakterii jest ich zdolność do endogennej produkcji porfiryn, w tym protoporfiryny IX (PpIX), koproporfiryny i uroporfiryn, które są fotouczulaczami – substancjami absorbującymi światło i inicjującymi reakcje fotochemiczne.Terapia fotodynamiczna (PDT) wykorzystuje interakcję światła, fotouczulacza i tlenu, aby selektywnie niszczyć komórki bakteryjne i zmienione zapalnie struktury skóry. Bakterie C. acnes metabolizują hem i inne związki porfirynowe w ramach swojego cyklu metabolicznego. Gromadzą duże ilości koproporfiryny III, a w mniejszych ilościach protoporfiryny IX (PpIX). Porfiryny te wykazują silne właściwości fotoaktywne, co oznacza, że mogą pochłaniać światło o określonych długościach fali. Najczęściej używa się niebieskiego światła (415 nm) lub czerwonego światła (630–660 nm). Niebieskie światło (415 nm) – silnie absorbowane przez koproporfirynę III, co prowadzi do produkcji reaktywnych form tlenu (ROS). Czerwone światło (630–660 nm) – głębiej penetruje skórę i aktywuje protoporfirynę IX (PpIX), co pozwala na działanie w głębszych warstwach skóry, w tym w obrębie gruczołów łojowych. Po absorpcji światła porfiryny przechodzą w stan wzbudzony i wchodzą w reakcję z tlenem cząsteczkowym (O₂) obecnym w skórze. Powstają reaktywne formy tlenu (ROS), głównie tlen singletowy (¹O₂) i wolne rodniki hydroksylowe (•OH). ROS powodują uszkodzenie błon komórkowych, białek i DNA bakterii, prowadząc do ich śmierci. PDT nie tylko zabija bakterie C. acnes, ale również zmniejsza stan zapalny poprzez redukcję mediatorów prozapalnych. Inhibuje nadmierne wydzielanie sebum, co ogranicza warunki sprzyjające namnażaniu C. acnes. Pobudza układ immunologiczny, zwiększając aktywność makrofagów i neutrofili, które eliminują resztki bakterii i martwych komórek. Egzogenne podawanie fotouczulaczy, takich jak kwas 5-aminolewulinowy (ALA) czy metyl-aminolewulinian (MAL) dodatkowo potęguje ten efekt.
Do aktywowania porfiryn wykorzystuje się różne źródła światła w terapii fotodynamicznej. Światło niebieskie, czerwone a także IPL czy PDL (585-595 nm). Największa absorpcja PpIX odbywa się przy długości 415 nm, a także 630 nm (światło czerwone LED). Przewagą IPL jest również działanie na inne chromatofory jak hemoglobina i melanina.
W 2000 roku Hongcharu i wsp. opublikowali pierwsze kliniczne badanie dotyczące zastosowania ALA w leczeniu trądziku pospolitego. W badaniu wzięło udział 22 uczestników, którzy otrzymali cztery różne rodzaje leczenia: (1) 20% ALA plus światło czerwone (2) tylko ALA (3) tylko światło czerwone (4) grupa kontrolna bez leczenia. Uczestnicy zostali losowo podzieleni na dwie grupy: jedna otrzymała pojedynczy zabieg, a druga cztery zabiegi Levulan Kerastick, który był stosowany pod okluzją przez 3 godziny, a następnie aktywowany światłem szerokopasmowym (550–700 nm) o łącznej fluencji 150 J/cm². Grupa leczona ALA i światłem czerwonym wykazała statystycznie istotną poprawę w redukcji zmian trądzikowych. Pacjenci, którzy otrzymali 4 cotygodniowe zabiegi, doświadczyli większej poprawy niż osoby, które otrzymały tylko jeden zabieg. Biopsje wykazały zmniejszenie rozmiaru gruczołów łojowych w obu grupach (pojedynczego i wielokrotnego leczenia). W grupie wielokrotnego leczenia nastąpiła dalsza poprawa, aż do całkowitego zniszczenia gruczołów łojowych, co było widoczne po 20 tygodniach od zakończenia leczenia. Ponadto zredukowano fluorescencję bakteryjną.
W badaniu z 2004 r .Gold i wsp wskazali protokół terapeutyczny, w którym ALA była inkubowana przez 1 godzinę, a następnie aktywowana IPL (430–1100 nm, czas trwania impulsu 35 milisekund, fluencja 3–9 J/cm²) raz w tygodniu przez 4 kolejne tygodnie. Zabiegi były dobrze tolerowane, a średnio pacjenci osiągnęli 72% redukcję zmian trądzikowych po 12 tygodniach od zakończenia leczenia.
Z kolei Rojanamatin i Choawawanich leczylii 14 pacjentów 20% roztworem ALA, który był nakładany pod okluzję na 30 minut, a następnie połowa twarzy była poddana IPL, a druga połowa była leczona samym IPL. Po stronie poddanej wcześniej działaniu ALA zaobserwowano 87,7% redukcję zmian skórnych po 12 tygodniach, podczas gdy po stronie leczonej tylko IPL redukcja wyniosła 67% (Quantum SR, ESC Medical Systems Ltd., obecnie Lumenis, Yokneam, Izrael).Ustawienia obejmowały zakres filtrów od 560 do 590 nm, z całkowitą fluencją między 25 a 30 J/cm², w trybie podwójnego impulsu (pierwszy impuls: 2,4–3,6 ms, drugi impuls: 4–6 ms) z opóźnieniem 20–40 milisekund.
Na podstawie:
Rojanamatin, J., & Choawawanich, P. (2006). Treatment of inflammatory facial acne vulgaris with intense pulsed light and short contact of topical 5‐aminolevulinic acid: a pilot study. Dermatologic surgery, 32(8), 991-997
Hongcharu, W., Taylor, C. R., Aghassi, D., Suthamjariya, K., Anderson, R. R., & Chang, Y. (2000). Topical ALA-photodynamic therapy for the treatment of acne vulgaris. Journal of Investigative Dermatology, 115(2), 183-192
Gold, M. H., Bradshaw, V. L., Boring, M. M., Bridges, T. M., Biron, J. A., & Carter, L. N. (2004). The use of a novel intense pulsed light and heat source and ALA-PDT in the treatment of moderate to severe inflammatory acne vulgaris. Journal of Drugs in Dermatology: JDD, 3(6 Suppl), S15-9.
